Từ 1954 đến 1975

Năm 1954 sau hiệp định Genève Việt Nam bị chia cắt làm hai miền, từ  vĩ tuyết 17 miền Bắc là Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa, Miền Nam là Việt Nam Cộng Hòa.

Khi đó có 5 nữ thiện nguyện người Pháp đến Cao Nguyên truyền giáo và dừng lại tại Buôn Ma Thuột. Đến Buôn Ma Thuột.

Đầu năm 1956 một trong số những nữ thiện nguyện đã tìm gặp một người dân bản địa là Y- Bun Sưr đang học ở Lycee Đà Lạt người Mnông Rlăm. Nhờ người này làm người bảo lãnh và trình lên chính quyền của Việt Nam Cộng Hòa tại Buôn Ma Thuột lúc bấy giờ xin một thửa đất 45 mẫu (450000 m²) Việt Nam Cộng Hòa chấp thuận với tính cách hợp đồng 50 năm. Ông Y– Bun Sưr kêu gọi và huy động anh em quen biết ở MĐrăk, đang làm ở trong đồn điền của Người Pháp. Trong đó có Y- Diêm Niê (Ama H’Rin), người Ê Đê từ vùng đất Ma Đrăc (M’Đrắk, Đăk Lăk). Khi đến nơi đây vẫn là nời rừng hoang và nhiều thú rừng, lúc đó chỉ có 10 người làm công.

Ngôi nhà sàn đầu tiên cho những ngươi làm công tá túc ở triền dốc dòng suối Ea Nuôl còn gọi Drai Mlo nằm ở phía giáp với nương rẫy của Buôn Đung sau này là nghĩa địa của Buôn. Đầu tiên khai hoang 6 mẫu để trồng cafe, rồi những năm sau đó tiếp tục mở rộng đất canh tác.

Khoảng những năm 1958 – 1960 xây dựng một ngôi nhà lớn vừa làm nhà kho vừa để cho người làm công ở. Từ đây một buôn làng mới dần được hình thành, Những người ở đây vẫn ăn theo lương tháng. Ngoài ra còn trồng hoa màu để cải thiện kinh tế. Lúc này Ama Hrin đã được mọi người đặc cách làm trưởng buôn (già làng), làm chủ đồn điền.

Từ năm 1962-1964, khi các gia đình tăng lên từ 6 gia đình lên 12 gia đình, bắt đầu xây dựng nhà dài đầu tiên dài khoảng trên 30m lợp mái tranh, vách từ tre nứa.

Năm 1964 Buôn làng chính thức thành lập được gọi là đồn điền Saint Benoit

Từ 1964 – 1968 Những nhà sàn dài bắt đầu tăng lên, số các gia đình lúc này là 14 gia đình.

Cuối  năm 1966 Tòa Khâm Xứ thành lập Giáo phận Ban Mê Thuột để tiếp nhận các cơ sở tôn giáo của người Pháp. Sau khi trao Đan Viện cho Tòa Khâm Xứ, 2 sơ Pháp trở về buôn này sinh sống và truyền giáo cho người Êđê, tiếp tục xây thêm Nhà dài làm chỗ ở cho 2 sơ.

Vào cuối năm 1967, Buôn dựng thêm một nhà sàn, tuy nhiên lúc bấy giờ là thời Chiến tranh Việt Nam nên dân làng đã lợp mái ngói thay vì mái tranh như truyền thống để tránh hỏa hoạn. Năm 1970 đã có 2 nhà dài bị cháy rụi do đạn lạc.

Năm  1968, vì bất đồng ý kiến Ama Hrin không làm trưởng Buôn nữa, lúc này ông Y- Dhiang Êban (Ama Y- Blăp tức “ Aê H’Ben”) làm trưởng Buôn. Ông Ama H’Rin đã vay mượn tiền của Đồn điền để mua đất bên kia suối Ea Nuôl với diện tích 7 mẫu. Bốn năm sau ông Ama H'rin đã hoàn lại được cả gốc lẫn lãi số tiền được cho vay. Cùng lúc này cơ cấu tổ chức thay đổi làm theo hợp tác xã quy mô nhỏ, không còn là đồn điền. Đời sống kinh tế của buôn từ đây được khá hơn trước với 8 hộ gia đình còn lại. Với tài trí và uy tín của mình Ama H'Rin đã thuyết phục được mọi người đổi tên buôn thành Akõ Dhông (tức Buôn thượng nguồn, bởi nơi đây là đầu nguồn của sáu con suối).[5] Hằng năm mỗi hộ gia đình đều gửi tiền vào tài khoản riêng của mỗi gia đình và tài khoản chung cho tập thể buôn làng làm quỹ tích lũy và vốn để phát triển buôn làng.

Từ năm 1970-1975 làm thêm 5 nhà sàn mới. Năm 1972 có sự thay đổi trưởng Buôn mới là ông Y-Sưn Niê (Ama H’yâo “Aê Y-Dum”) làm đến 1975.

Từ năm 1975

Năm 1975 Đất nước Việt Nam hoàn toàn giải phóng và tất cả người ngoại quốc đều trở về nước của mình cũng như Ngân hàng ngoại quốc, vì thế số tiền gửi ở ngân hàng của dân buôn Akõ Dhông đều mất trắng, rơi vào tình trạng khó khăn. Trước khi 2 sơ Pháp về nước, Ama H’Rin đã tiếp tục được chọn làm trưởng buôn.[5] Trong lúc này vì khó khăn dân làng đa số hộ dân đã trở về buôn làng trước đây của họ, chỉ còn lại đại gia đình ông Ama H’Rin còn ở lại.

Sau năm 1975, với chủ trương định canh, định cư của Nhà nước, Buôn Akõ đã được đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, hạ tầng. Và các hộ dần dần tách ra thành các hộ nhỏ.

Ở lại ông tiếp tục truyền lại kỹ thuật trồng cafe cho mọi người, cả thôn có chung một đồn điền tập thể để làm cafe,.

Sau 1986 thì đồn điền cafe tập thể của Buôn giải thể. Ông Ama H’Rin đem đất đồn điền chia điều cho các hộ dân trong buôn, tiếp tục truyền lại những kinh nghiệm làm cafe để tạo ra hạt cafe tốt nhất.[5] Phần ông tìm và ký hợp đồng với các công ty thu mua từ đầu mùa để đảm bảo cafe của Buôn luôn bán được giá cao và được mua hết. Ngoài cafe thì ở đây còn khuyến khích dân làng trồng thêm cây điêu, bở, cây hoa màu và chăn nuôi gia súc, gia cầm cải thiện đời sống.

Ngoài ra già làng Ama H’Rin còn hướng dẫn cho dân làng cách sống phải giữ gìn vệ sinh nơi ở, đường sá và giữ gìn văn hóa của dân tộc mình.Vì vậy dần dần buôn Akõ Dhong dần thành điểm du lịch tham quan.

Từ năm 2009, Akô Dhông đã không còn hộ nghèo. 7 năm liền Akô Dhông đạt danh hiệu buôn văn hóa.[5] Tất cả các con đường trong buôn đều được bê tông hóa.

2012 Sở VH-TT-DL tỉnh Đắk Lắk đã chọn buôn Akô Dhông là một trong những buôn điển hình tại Đắk Lắk để gìn giữ ngôi nhà dài truyền thống.

Hiện nay Buôn Cô thôn là điểm du lịch thu hút khách du lich, nhất là vào những mùa khô có ngày buôn Akõ tiếp khoảng 2 tour khách du lịch nơi xa đến.

Già làng Ama H'rin trở thành linh hồn, một con người huyền thoại buôn Akô Dhông. Tuy nhiên, vì sinh kế mà các thế hệ con cháu đã bán hết gỗ của ngôi nhà dài cổ của Ama H’rin và thay vào đó là một ngôi nhà dài khác hoàn toàn lạ với đời sống buôn làng, những giá trị văn hóa phi vật thể đang mất dần.[6]